Dời đô về Moroe Đế_chế_Kush

Aspelta đã dời đô đến Meroe, xa hơn về phía nam so với Napata, có thể vào năm 591 TCN.[24] Cũng có thể Meroe đã luôn luôn là kinh đô của người Kush.

Các nhà sử học tin rằng những vị vua Kush có thể đã lựa chọn Meroe bởi vì không giống như Napata, các khu vực xung quanh Meroe có đủ rừng để cung cấp nhiên liệu cho việc rèn sắt. Ngoài ra, Kush đã không còn phụ thuộc vào sông Nile để giao thương với thế giới bên ngoài; thay vào đó họ có thể vận chuyển hàng hóa từ Meroe tới bờ Biển Đỏ, và có thể dễ dàng giao thương với các thương nhân Hy Lạp.

Người Kush cũng đã sử dụng bánh xe nước do động vật kéo để tăng năng suất và tạo ra sản lượng dư thừa, đặc biệt là trong thời kỳ vương quốc Napata-Meroe.[25]

Vào khoảng năm 300 TCN, quá trình dời đô về Meroe đã được hoàn tất khi các vị vua bắt đầu được chôn cất ở đó, thay vì ở Napata. Một giả thuyết cho rằng điều này là do các vị vua muốn phá vỡ quyền lực của các giáo sĩ tại Napata. Theo Diodorus Siculus, một vị vua Kush, "Ergamenes", đã thách thức và tàn sát các giáo sĩ. Câu chuyện này có thể được cho là ám chỉ đến vị vua đầu tiên được chôn cất tại Meroe có tên tương tự là Arqamani,[26] ông đã cai trị trong nhiều năm sau khi nghĩa địa hoàng gia được mở tại Meroe. Trong cùng thời gian này, quyền lực của người Kush đã trải dài hơn 1.500 km dọc theo thung lũng sông Nile từ biên giới Ai Cập ở phía bắc tới khu vực phía nam của Khartoum ngày nay và có lẽ cũng mở rộng lãnh thổ đáng kể về phía đông và phía tây.[27]

Nền văn minh Kush đã tiếp tục phát triển trong nhiều thế kỷ. Trong thời kỳ Napata, chữ tượng hình Ai Cập đã được sử dụng: vào thời điểm này các ghi chép dường như chỉ hạn chế trong cung đình và đền thờ.[28] Vào thế kỷ thứ 2 TCN, một hệ thống chữ viết Meroe riêng biệt đã xuất hiện.[28] Đây là một bảng chữ cái với 23 ký tự được sử dụng theo dạng chữ tượng hình (chủ yếu trên nghệ thuật tượng đài) và trong các văn bản ghi chép [28] Cho đến nay đã có 1278 ghi chép sử dụng ngôn ngữ này được biết đến (Leclant 2000). Các ký tự này đã được Griffith giải mã, nhưng ngôn ngữ đằng sau nó vẫn còn là một vấn đề, với chỉ một vài từ trong số đó được các học giả hiện đại hiểu.[28] Và vẫn chưa có thể kết nối tiếng Meroe với các ngôn ngữ khác.[28]

Strabo đã ghi chép lại một cuộc chiến tranh giữa người Kush với người La Mã vào thế kỷ thứ 1 TCN. Sau những chiến thắng ban đầu của Kandake (hoặc "Candace") Amanirenas, người Kush bị đánh bại và Napata đã bị cướp phá.[29] Mặc dù vậy, sự tàn phá kinh đô Napata chưa phải là đòn chí mạng đối với người Kush và không đủ để khiến Candace sợ hãi và ngăn cản bà tiếp tục cuộc chiến với quân đội La Mã. Chỉ ba năm sau, năm 22 TCN, một đạo quân lớn của người Kush tiến về phía Bắc với ý định tấn công Qasr Ibrim. Nhận được cấp báo về điều này, Petronius lại hành quân về phía nam và cấp tốc tiến đến Qasr Ibrim, rồi tăng cường phòng thủ nó trước khi người Kush tới. Mặc dù các ghi chép cổ không miêu tả trận chiến diễn ra, nhưng chúng ta biết rằng người Kush đã phái sứ thần tới đàm phán một hiệp định hòa bình với Petronius. Sau đó, họ đã thành công trong việc đàm phán một hiệp ước hòa bình với các điều khoản thuận lợi[29] và thương mại giữa hai nước đã dần tăng lên[30]:149.Một số sử gia như Theodore Mommsen đã viết rằng dưới thời Augustus, Nubia là một "nhà nước chư hầu" của đế chế La Mã.

Hoàng đế La Mã Nero được cho là đã lên kế hoạch tiến hành chinh phục Kush trước khi ông qua đời vào năm 68 CN[30]:150–151. Kush bắt đầu suy yếu dần từ thế kỷ 1 hoặc thế kỷ thứ 2, có thể là do suy sụp bởi cuộc chiến tranh với tỉnh Ai Cập của La Mã và sự đi xuống trong các ngành công nghiệp truyền thống của nó.[31]

Liên quan